Προέλευση
Oι ιδέες τών ποικίλων τάσεων, που μπήκαν στο στόχαστρο τής Ιεράς Εξέτασης πέρασαν σέ άλλες μυστικές οργανώσεις, όπως είναι η μασονία. Εξάλλου η μασονία βρίσκεται στο επίκεντρο κάθε φορά που γίνεται λόγος γιά «παγκόσμιες συνωμοσίες».
Η κίνηση αυτή έχει τήν αρχή της στίς συντεχνίες τών οικοδόμων καθεδρικών ναών κατά τον Μεσαίωνα, που ζούσαν ομαδικά στίς «καλύβες οικοδομής» (στοές). Χρησιμοποιούσαν σύμβολα καί συνθήματα, προκειμένου νά διαφυλάξουν τά μυστικά τού επαγγέλματός τους από ανεπιθύμητο ανταγωνισμό.
Το έτος 1717, τέσσερες στοές ενώθηκαν στο Λονδίνο καί μ? αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκε η «Μεγάλη Στοά». Ετσι οί «καλύβες οικοδόμων» τών Καθεδρικών Ναών μεταβλήθηκαν σέ κοινωνικές λέσχες.
Κατά τον μεσαίωνα οί συντεχνίες αυτές προστατεύονταν επίσημα από τούς Βασιλείς. Ηταν επομένως ελεύθερος χώρος, όπου μπορούσαν ανενόχλητα νά διαφυλαχθούν καί νά καλλιεργηθούν ιδέες καί τάσεις που βρίσκοντο υπό διωγμό. Υποστηρίζεται οτι στίς συντεχνίες κατόρθωσαν νά παρεισφρύσουν αποκρυφιστικές οργανώσεις, όπως οί Ναίτες καί οί Ροδόσταυροι. Ετσι οί συντεχνίες τών πρακτικών οικοδόμων έγιναν στοές πνευματικών οικοδόμων, μέ σκοπό τήν μεταβολή τών «ακατεργάστων λίθων σέ κατεργασμένους», μέ πνευματική έννοια.
Η προετοιμασία γι? αυτό το πνευματικό οικοδόμημα συμπληρώθηκε το έτος 1723 μέ τήν έκδοση του βασικού Συντάγματος των μασόνων, τών «Αρχαίων Καθηκόντων». Συγγραφέας του είναι ο πρεσβυτεριανός κήρυκας στό Λονδίνο James Anderson.
Διδασκαλία του Μασονισμού
Ο Μασονισμός υποστηρίζει ότι δεν είναι θρησκεία αλλά σωματείο με ανθρωπιστικούς σκοπούς. Πάνω στο θέμα αυτό το σύνταγμα των Μασόνων λέει τα εξής: «Ό Ελευθεροτεκτονισμός δεν είναι θρησκεία ούτε πολιτικός οργανισμός, διο και αυστηρώς αποκλείει πάσαν εν ταις Στοάς συζήτησιν επί θρησκευτικών ή πολιτικών ζητημάτων και δεν μετέχει των έπ' αυτών αγώνων».
Μία προσεκτική έρευνα και μελέτη του Μασονισμού οδηγεί στο συμπέρασμα ότι παρά τα πιο πάνω, έχει δομή θρησκείας. Τα στοιχεία που συνιστούν το θρησκευτικό χαρακτήρα του Μασονισμού είναι τα εξής:
(1) Ο Μασονισμός όπως όλες οι θρησκείες έχει τους δικούς του τόπους λατρείας, τις Στοές, οι οποίοι είναι ναοί με βωμούς, θυμιάματα, λαμπάδες κ.λ.π.
(2) Έχει δικές του τελετές με λατρευτικό περιεχόμενο, όπως είναι η τελετή της υιοθεσίας λυκιδέως που αντιστοιχεί με το χριστιανικό βάπτισμα, η τελετή της συζυγικής αναγνωρίσεως, που είναι κάτι ανάλογο με το μυστήριο του γάμου, το τεκτονικό μνημόσυνο κ.ά.
(3) Έχει δικά του τελετουργικά τυπικά και δικούς του «Ιερείς», τους Μασόνους που έχουν προχωρήσει στα διάφορα στάδια της μυήσεως, όπως είναι π.χ. ο Σεβάσμιος.
(4) Υπάρχουν Μασόνοι οι οποίοι σε δημοσιεύματα τους, έχουν ομολογήσει ότι ο Μασονισμός αποτελεί θρησκεία, την οποία μάλιστα χαρακτηρίζουν άλλοτε σαν τη μεγαλύτερη και άλλοτε σαν παγκόσμια θρησκεία.
(5) Η Ελληνική Δικαιοσύνη σε απόφαση της έχει χαρακτηρίσει τη Μασονία σαν θρησκεία.
(6) Η «Διορθόδοξος Επιτροπή», που συνήλθε το 1930 στο ʼγιο Όρος και στην οποία έλαβαν μέρος αντιπρόσωποι όλων των Ορθοδόξων, χαρακτήρισε το Μασονισμό «ως σύστημα αντιχριστιανικόν και πεπλανημένον».
(7) Η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδας τονίζει σε απόφαση της, που πήρε το 1933, ότι ο Μασονισμός «αποδεδειγμένως τυγχάνει θρησκεία μυστηριακή». Ακόμη η ίδια Σύνοδος το 1972 διακήρυξε ότι «ο Μασονισμός είναι θρησκεία και η ιδιότητα του Μασόνου είναι ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του Χριστιανού».
(8) Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και οι Προτεσταντικές και Ευαγγελικές Κοινότητες θεωρούν το Μασονισμό θρησκεία και συνιστούν στους οπαδούς τους να απέχουν απ' αυτή.
Τα κυριότερα σημεία της διδασκαλίας του Μασονισμού είναι:
Ο Μασονισμός πιστεύει στην ύπαρξη Θεού με την προσωνυμία «Μέγας Αρχιτέκτων Του Σύμπαντος» «ΜΑΤΣ». Ο Θεός αυτός είναι ο ήλιος.
Ο Μασόνοι αρνούνται την Αγία Τριάδα και δεν πιστεύουν στη Θεότητα του Χριστού ούτε δέχονται το λυτρωτικό Του έργο. Θεωρούν το Χριστό σαν απλό μύστη όπως τον Πυθαγόρα και το Σωκράτη.
Έχουν θεοποιήσει το Χιράμ, τον Όσιρη, το Βάκχο και άλλους ειδωλολατρικούς θεούς στους οποίους αποδίδουν λατρεία.
Ο Μασονισμός θεωρεί τη λογική σαν υπέρτατο νόμο και απορρίπτει ό,τι δεν μπορεί να ερμηνευτεί με τη λογική, όπως είναι οι «εξ αποκαλύψεως» αλήθειες του Χριστιανισμού.
Οι οπαδοί του Μασονισμού κατατάσσονται με τελετουργικό τρόπο σε ιεραρχίες που περιλαμβάνει 33 βαθμούς. Κατά τη μύηση από βαθμό σε βαθμό, ο μυούμενος ορκίζεται να τηρήσει απόλυτη μυστικότητα για όσα θα δει και θα ακούσει. Λόγω αυτής της μεγάλης μυστικότητας δεν είναι γνωστές πάρα πολλές λεπτομέρειες του Μασονισμού.
Συμπέρασμα. Ο Μασονισμός είναι κράμα αρχαίων ειδωλολατρικών θρησκειών και θρησκευτικών αιρέσεων με αντιχριστιανικό προσανατολισμό.
Το τελετουργικό
Το τελετουργικό τής μασονίας αποτελεί είδος εμπειρίας της πνευματικής εμβάθυνσης καί του εξευγενισμού. Οί μυητικές τελετουργίες ανωτέρων βαθμών πλαισιώνονται μέ διακόσμηση που στά μή κανονικά μασονικά συστήματα μπορεί νά φθάσει μέχρι τή μαγεία. Ενα τελετουργικό γιά το βαθμό του Δάσκαλου αναφέρει:
Πρίν από τήν εργασία συναθροίζονται οί κάτοχοι του τρίτου βαθμοϋ (βαθμός τού Δασκάλου) καί αναγράφουν τά ονόματά τους στον κατάλογο παρόντων. Τότε συναθροίζονται οί υπηρέτες λίγο πρίν στο Ναό καί φωτίζουν το Ναό γιά τήν έναρξη τών εργασιών. Ανάπτονται κεριά. Τότε oι αδελφοί παρακαλούνται νά ενδυθούν τά τεκτονικά τους ενδύματα, νά βάλουν τήν ποδιά τους καί οδηγούνται στο Ναό, προκειμένου νά γίνει έναρξη τών εργασιών τής στοάς. Ερωτάται κατά πόσον όλοι οί παρόντες είναι αδελφοί τής στοάς στο βαθμό τού Δασκάλου. Ετσι ή στοά ασφαλίζεται έναντι τής εισόδου αναρμοδίων προσώπων, ανάπτονται τρία κεριά μέ τά λόγια: «ή σοφία οδηγεί το οίκοδόμημά μας! η ισχύς το ενδυναμώνει, το κάλλος το ολοκληρώνει!». Τότε αρχίζει η εργασία του 3ου βαθμού.
Τώρα ανοίγεται το «Βιβλίο τού Νόμου» (Κοράνι, Βίβλος κ.ο.κ.) τοποθετούνται επάνω του ο γνώμονας καί ο διαβήτης καί ο Δάσκαλος τής Εδρας απαγγέλλει ένα εισαγωγικό λόγο μέ νόημα. Τότε ακολουθεί η εισαγωγή καί η εξέταση τών εταίρων που πρόκειται νά ανυψωθούν στο βαθμό τού Δασκάλου. Oι εταίροι οδηγούνται μέσα, εξετάζονται, εξοικειώνονται μέ συνθηματικές λέξεις καί χειρονομίες καί οδηγούνται καί πάλι έξω. Τότε ο Ναός διακοσμείται γιά τήν κύρια τελετή μύησης. Μερικοί υπηρέτες φορούν ιδιαίτερες ενδυμασίες. Οί εταίροι οδηγούνται μέσα καί απαιτούνται από αυτούς οί συνθηματικές λέξεις καί οί χειρονομίες πού έχουν διδαχθεί. Πρίν ο Δάσκαλος τής Εδρας απευθύνει μιά προσφώνηση στούς εταίρους, τούς αφαιρείται η ποδιά του εταίρου. Μετά τήν προσφώνηση ακολουθούν «τά ταξίδια τού Δασκάλου» - ξενάγηση στο χώρο τού ναού, πού έχει ως σκοπό νά υπαινιχθεί το συμβολικό ταξίδι. Αφού δώσουν τήν υπόσχεση τού Δασκάλου («Ορκίζομαι στον μασονικό μου λόγο: Νά συνδεθώ μέ τήν αδελφότητα μέ ακατάλυτη κοινωνία, νά σιωπώ όπως ο θάνατος, νά θέσω στήν πρόσκαιρη ζωή μου το μέτρο τού αιωνίου»), απαγγέλεται ο «μύθος Χιράμ» ο οποίος θά εκπληρωθεί συμβολικά στον εταίρο.
Αυτός ο παλαιός θρύλος τής συντεχνίας τών μεσαιωνικών μαέστρων τών καθεδρικών ναών, αναφέρεται στον θάνατο καί στήν αναγέννηση τών δικαίων. Ο εταίρος ζεί τήν κατάσταση αυτή συμβολικά. Μέσω τού λόγου τού Δασκάλου αναγεννάται σέ νέα ζωή. Στήν διάρκεια αυτής τής διαδικασίας ο φωτισμός τού χώρου γίνεται ισχυρός καί ο εταίρος ανυψώνεται στο βαθμό τού Δασκάλου. Ενδύεται τή στολή τού Δασκάλου καί διδάσκεται τά σύμβολα τού βαθμού τού Δασκάλου (3ου βαθμού). Κατόπιν κλείνουν οί εργασίες τής μυήσεως. Ακολουθεί η πανηγυρική έξοδος, ενώ οί αδελφοί υπηρέτες εκτελούν μιά υπόλοιπη εργασία κατά τήν οποία τακτοποιείται ο χώρος του ναού καί κλειδώνονται ξανά τά όργανα που είναι απαραίτητα γιά το τελετουργικό (F.W. Haack, Freimaurer, σ. 17-18).